Yüz yılın deneyi

Bilim adamları evrene dair en büyük sırrı aydınlatmak, evrenin yaratılışını tekrarlamak için düğmeye 10 Eylül'de basacak. Deneyle "Evrenin sırrı ne?", "Madde neden ve nasıl kütle kazandı?", "Maddeyi oluşturan temel parçacıkları bir arada tutan kuvvet ne?", "Evrenin yüzde doksanını oluşturan 'karanlık madde' bulmacasının ardında ne var?" gibi merak edilen soruların yanıtları aranacak. CERN'in yapacağı deneyle bilim dünyasının maddenin yapısını anlamak için asırlardır yürüttüğü büyük çalışma "parçacık fiziği" boyutuna taşınacak…

Big Bang’in ispatı
Evrenin oluşumunu tetikleyen "Big Bang" (büyük patlama) teorisinin geçerliliği de bu deneyle birlikte kanıtlanmaya çalışacak. Deneyde "Big Bang" anı sonrası koşulların laboratuar ortamında yeniden ortaya çıkartılması hedefleniyor. Bunun için de "parçacık çarpıştırma" işlemi gerçekleştirilecek.

Protonlar çarpışacak
Büyük hadron çarpıştırıcısı isimli parçacık hızlandırıcısında atom çekirdeğinde bulunan protonlar çok yüksek enerjiyle çarpıştırılacak. Protonlar, tünelin çevresine yerleştirilmiş yaklaşık 10000 adet dev süper iletken mıknatıs tarafından yönlendirilecek. Böylece zıt yönlerde dönen iki proton ışını üretilecek. Böylece fizik modellerinin temelini oluşturan ve maddeye kütle özelliğini veren 'Higgs' parçacığı ya da 'Tanrının zerreleri' tekrar ortaya çıkarılıp gözlemlenebilecek.
alıntıdır

Dört temel soru
Türkiye'nin de aralarında bulunduğu Avrupa ülkelerinin yanı sıra ABD, Hindistan, Rusya ve Japonya'nın da iştirak ettiği 3,76 milyar Avro'luk proje, minik parçacık fiziğinin yıllardır kafa patlattığı dört büyük soruya cevap bulmaya çalışacak. Bu sorular şunlar: Higgs bozonunu bulmak, süper simetrinin sırrını ortaya çıkarmak, madde ve anti maddeyi anlamak ve Büyük Patlamadan hemen sonra saniyenin binde birindeki sürede ortaya çıkan şartları yeniden yaratmak.
Higgs bozonu: İstikrarsız karaktere sahip parçacığa, adeta "ilahi parçacık" gözüyle bakılıyor, zira birçok araştırmacı bu parçacığı teorik olarak inceledi, ama şimdiye kadar hiç kimse onu göremedi. Bozon, onu 1964 yılında "tüm dengelim" yöntemiyle ortaya çıkaran İngiliz fizikçisi Peter Higgs'in adını taşıyor. Bozonun varlığını deneyle kanıtlamak, parçacık fiziğinde bilinenleri özetleyen "standart modelin" eksik halkasını bulmak anlamına gelecek. Higgs bozonu, kütlenin nasıl kazanıldığının anlaşılmasını sağlayacak. Bazı parçacıkların niçin kütleden mahrum olduğu da böylelikle anlaşılabilecek.
- Süpersimetre: Bu kavram, son yılların en esrarengiz keşiflerinden biriyle ilgili. Şöyle ki, görünen madde evrenin sadece %4'ünü oluşturuyor. Kâinatın %23'ü karanlık madde, kalan %73'ü de karanlık enerjiden teşekkül ediyor. Bu konunun aydınlatılması; karanlık maddenin, "nötralino" adı verilen süpersimetrik parçacıklardan oluştuğunu gösterebilecek.
- Madde ve antimaddenin esrarı: Enerji maddeye dönüşürken, bir parçacık ve zıt kutuplu elektrik yüküne sahip bir yansıması, bir başka deyişle antiparçacığı oluşuyor. Parçacık ve antiparçacık bir araya gelecek olursa birbirlerini yok ediyor ve enerji ortaya çıkıyor. Mantık, madde ve antimaddenin evrende eşit miktarda bulunması gerektiğini söylese de, antimadde nadir bulunuyor.
- Büyük Patlamadan sonra saniyenin binde birindeki şartları yeniden oluşturmak: O sırada madde, kuark ve glüonlardan oluşan bir çeşit "yoğun ve sıcak çorba" olarak ortaya çıktı. Çorba soğuyup yoğunlaşırken, kuarklar; protonlar, nötronlar ve diğer kompozit parçacıkları oluşturdu. LHC, ağır iyonları birbirleriyle çarpıştırarak bir anlık da olsa, Güneş çekirdeğindekinden 100000 kat daha yüksek sıcaklık elde etmeye çalışacak. Bu çarpışmalar sırasında kuarklar ortaya çıkacak. Araştırmacılar, serbest kalan kuarkların maddeyi oluşturmak için ne şekilde ve nasıl birleştiklerini gözlemleyebilecek.

Sonsuz küçük ve sonsuz büyük

-LHC çarpıştırıcısı "hadron" ailesinden hidrojen protonlarını, ışık hızının yüzde 99,999'uyla 27 kilometrelik tünele fırlatacak.

Yerin 100 metre altında saniyede 1 milyar proton çarpışması meydana gelirken, yer üstündeki 3000 bilgisayar saniyede 100 kadar çarpışmayı analiz edecek. Toplanacak veriler, değişik ülkelerde CERN'le bağlantılı araştırma merkezlerine anında iletilecek.

-Tünel dünyanın en soğuk "buzdolabı" olacak, zira süper iletken mıknatısları eksi 271,3 dereceye kadar soğutuldu. Eksi 273,15 mutlak sıfır kabul ediliyor.

-Tünel boyunca sıralanan dört çarpıştırıcı devasa boyutlarda. En büyükleri Atlas, 25 metre çapında, 46 metre boyunda bir silindir. Ağırlığı 7 bin ton kadar. 3000 kilometreyi bulan kablolarla sarmalanmış halde. Silindirin yerleştirilebilmesi için, 300 bin ton taş ve toprak kazıldı, 50 bin ton beton döküldü. Atlas, bir yıl içinde, dünyanın en büyük kütüphanesi olan Kongre Kütüphanesindeki 3 milyar kitaptakinden 160 kat fazla veri toplayacak.

-Proton huzmesi, 10 saatte tünel içinde 10 milyar kilometre kadar yol almış olacak ki, bu, Yer'den Neptün'e gidiş geliş mesafesine eşit. Tam yoğunluğa erdiğinde, her proton huzmesi, saatte 1600 kilometre hız yapabilen bir otomobil için gerekli enerjiyi üretir hal gelecek.

-Çarpışmalar 14 "tera elektron volt" enerji ortaya çıkaracak. Bu, çok yoğun enerji demek. Bu sayede bir an için de olsa, Güneş'tekinden 100 bin kat fazla sıcaklıklar elde edilebilecek.
Alıntıdır…

Özgürün deney hakkındaki yorumu: Hayatım boyunca evren nedir, nasıl kuruldu, karanlık madde bulmacası nedir diye merak ettim… Anladım ki bu deneyle bu merak ettiğim bazı soruların cevaplarını alacağım. Ama merak ettiğim iki soru var ki onlarda şudur ‘Evren hakkında bildiğim bilgiler değişecek mi bu deney sonunda?’ ve ‘Bu deneyin depremlerle bir alakası var mı? Ve galiba depremlerle ilgili cevabı buldum…İşte yanıtı…

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN’de evrenin yeniden oluşumunu canlandıracak deney, "Büyük Hadron Çarpıştırıcısı"nın çalışmasıyla başlatıldı. Yapılan deneyin ardından dünyanın dört bir yanında meydana gelen büyük depremler, oluşan depremlerin deneyle ilgili olup olmadığı sorusunu gündeme getirdi. Bu iddiayı uzmanlara sorduk. İşte deneyden sonra gerçekleşen depremler ve uzmanların görüşleri…

İran:
İran'ın güneyinde meydana gelen şiddetli depremde 6 kişi öldü, 46 kişi yaralandı. Fars Haber Ajansı, depremin büyüklüğünü 6,1 olarak duyurmuştu.

Şili:
Şili'de meydana gelen 6,0 büyüklüğünde depremde can ve mal kaybı hakkında açıklama yapılmadı. Şili Üniversitesi Sismoloji Fakültesi'nden yapılan açıklamada, sarsıntının TSİ 19.12'de olduğu belirtildi ve merkez üssü, Santiago'nun 1800 kilometre kuzeyindeki Pica kenti yakınları olarak gösterildi.

Endonezya:
Endonezya’da 7,6 büyüklüğünde deprem oldu. Depremin ardından ülkede tsunami alarmı verildi. Endonezya Metoroloja Ajansının açıklamasına göre doğudaki Molucca adalarını vuran deprem TSİ 03.00’de, 7,6 büyüklüğünde oldu. Depremin merkezinin denizde olduğu ve Molucca'daki Ternate kentinin 120 kilometre uzağında olduğu kaydedildi.

Türkiye:
Saat 11.33'te merkez üssü Ankara'nın Bala ilçesi Afşar Beldesi olan 4,1 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.

Uzmanlar ne diyor?
Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara, deneyin depremleri tetikleyip tetiklemediği ile ilgili "Deney ve depremlerin aynı güne denk gelmesi tamamen tesadüftür" derken, İstanbul Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof.Dr. Naci Görür de yerin altında gerçekleşen bir deneyin depremleri tetiklemesinin mümkün olamayacağını söyledi…

bişey deil =)